دست، از نواحي مهم بدن بوده و شامل قسمت هاي مختلفي از جمله: انگشتان، كف، مچ، ساعد، آرنج و... مي شود. هر كدام از اين نواحي در انجام فعاليت هاي دست نقش مهمي داشته و از اجزاي مختلفي تشكيل شده اند. اين اجزا عبارتند از: رباط ها، تاندون ها، مفاصل، عضلات، استخوان ها، رگ ها، عصب ها و... . چنانچه هر يك از اين اجزا دچار مشكل و آسيب شوند، در كل دست اختلال به وجود خواهد آمد. امروزه با پيشرفت علم و تكنولوژي و با استفاده از روش ها و تكنيك هاي خاص فيزيوتراپي، مي توان به بهبود سريع اين عوارض كمك كرد.
انواع آسيب هاي دست در نواحي مختلف
دست و نواحي مختلف آن به دلايل مختلفي دچار آسيب شده و باعث ايجاد اختلال در فعاليت هاي روزانه مي شود. همراه با آسيب هاي دست و عوارض ايجاد شده در آن، علائم و عوارضي از جمله درد و تورم، خشكي و گرفتگي، عدم توانايي در حركت دادن انگشتان، مچ، آرنج و... مشاهده خواهند شد كه فيزيوتراپي دست در درمان و توانبخشي مجدد آنها نقشي كليدي ايفا مي كند.
اين آسيب ها عبارتند از:
- آرتروز: آرتروز ها از شايع ترين و رايج ترين بيماري هاي استخواني بوده و در نواحي مختلف دست ايجاد مي شوند. استئوآرتريت يا آرتروز، همان فرسايش و ساييدگي در استخوان ها و غضروف ها بوده كه به مرور زمان باعث ايجاد آسيب هاي جدي تر در دست شده و مي تواند موجب ايجاد اختلالات و عوارض گوناگون در نواحي مختلف دست شود.
- نقرس: نقرس نوعي آرتريت و بيماري خود ايمن بوده كه در آن بدن به طور اشتباه به مفاصل خودي هجوم برده و آسيب مي رساند و باعث سفتي، خشكي، تورم و درد در مفاصل دست مي شود.
- اسپاسم و گرفتگي: در اين عارضه عضلات دست دچار سفتي و انقباض شده و حركت دادن دست بسيار مشكل مي شود و در صورت حركت دادن دست ممكن است درد ناگهاني و شديدي احساس شود.
- انگشت ماشه اي يا تريگر پوينت: در اين عاضه در تك تك انگشتان دست به وجود آمده و باعث ايجاد درد شديد در انگشتان دست مي شود. در اين آسيب تاندون ها دچار مشكل مي شود و شخص قادر به خم و راست كردن انگشتان خود نبوده و ممكن است انگشتان دست قفل شوند.
- كيست مچ دست( گانگليون) : گانگليون، كيست بي خطر و يا توموري است كه به شكل برآمدگي و تورم در مچ و كف دست ايجاد شده و باعث اختلال در دست مي شود.
- رگ به رگ شدن: رگ به رگ شدن دست با آسيب رباط و كشش رباط و تاندون همراه بوده و موجب درد و تورم و همچنين اختلال در حركت دست مي شود.
- دررفتگي: در اين عارضه استخوان از محل اصلي خود خارج شده و دست دچار درد و تورم مي شود. در اين حالت مفصل دست دچار بي ثباتي و ناپايداري مي شود.
- شانه يخ زده يا منجمد شده: اين عارضه علت مشخصي نداشته و در آن شانه در همه جهات دچار محدوديت حركتي و درد و اختلال عملكردي مي شود.
- روتاتور كاف شانه: آسيب هايي از جمله فشردگي و پارگي در چهار عضله و تاندون اصلي شانه كه به آن كلاهك چرخاننده يا روتاتور كاف مي گويند، مي تواند موجب اختلال در شانه و همچنين ايجاد ضعف و ناتواني، درد و صدا دادن شانه شود.
- افتادگي شانه: افتادگي شانه عارضه اي است كه مي تواند در دست و فعاليت هاي آن اختلال ايجاد كند. در اين حالت يك شانه و يا هر دو شانه، دچار افت شده و بدن دچار ناهماهنگي مي شود.
- سندرم تونل كارپال: يكي از بيماري هاي شايع بدن كه موجب ايجاد درد، حس مور مور شدن و بي حسي در دست و بازو مي شود، سندرم تونل كارپال و آسيب عصب و فشردگي آن مي باشد.
- آسيب عصب مديان: عصب مديان داخل تونل كارپال و در ناحيه بازو و ساعد دست قرار دارد. هنگامي كه اين عصب دچار آسيب هايي از جمله پارگي، كشيدگي، نيمه پارگي و... شود، دست دچار درد و اختلال حركتي مي شود.
- اسلپ شانه: اين عارضه در ورزشكاران شايع بوده و با پارگي غضروف گلنوئيد همراه مي باشد. هنگام بروز اين عارضه علائمي از جمله درد در ناحيه شانه و دست احساس و مشاهده مي گردد.
علل ايجاد آسيب هاي دست
علل ايجاد آسيب هاي دست در نواحي مختلف عبارتند از:
- وراثتي و مادرزادي: زايمان هاي سخت و اشتباهات پزشكي به هنگام تولد نوزاد و همچنين عوامل وراثتي و ژنتيكي مي تواند موجب آسيب و عارضه در دست و همچنين به وجود آمدن اختلال در آن شود.
- ضربه، فشار و كار مداوم : وارد شدن فشار و ضربه در اثر سوانح مختلف از جمله تصادفات، سوانح ورزشي و همچنين فعاليت و كارهاي مداوم و تكراري مي تواند در نواحي مختلف دست آسيب ها و عوارضي ايجاد كند.
- بيماري هاي مزمن از جمله پوكي استخوان: پوكي استخوان و بيماري هاي ديگر مي توانند باعث بروز عارضه هاي ديگري در استخوان، مفاصل، غضروف ها، تاندون ها و رباط ها شده و در نهايت، موجب ناراحتي بيمار و اختلال در دست بيمار نيز خواهند شد.
- كهولت سن و تحليل رفتن غضروف هاي مفصلي: با بالا رفتن سن، مقاومت بدن كمتر شده و استخوان ها شروع به تحليل رفتن مي كنند. در نتيجه با كوچكترين فشار و ضربه دست دچار آسيب و عوارضي خواهد شد.
- فشار و تنش هاي عصبي: ايجاد فشارهاي عصبي باعث ايجاد ناراحتي و دردهايي در نواحي دست به خصوص شانه و كتف مي شود.
علائم و تشخيص عارضه
بعد از مشاهده علائمي از جمله: عدم خم و راست كردن نواحي مختلف دست، قفل شدن انگشتان دست، درد و تورم، قرمزي و بي حس، ضعف، داغ شدن انگشتان، كبودي هاي بي دليل و.... بايد سريعا به پزشك متخصص ارتوپد مراجعه شود. بعد از چكاب و بررسي هاي لازم در صورتي كه پزشك تشخيص دهد، با انجام فيزيوتراپي وضعيت دست بهبود مي يابد و انجام اين تكنيك براي بيمار لازم و ضروري است، بيمار را به يك فيزيوتراپيست معرفي مي كند. فيزيوتراپيست نيز بعد از بررسي سوابق بيمار و همچنين چك كردن وضعيت دست و شدت آسيب آن، براي درمان برنامه اي تنظيم كرده و به بيمار ارائه مي دهد.
درمان هاي موثر در جهت بهبود آسيب هاي دست
از ايمن ترين و موثرترين تكنيك ها و روش هاي درماني مي توان به درمان هاي تكنيكال و تمريناتي فيزيوتراپي اشاره كرد. فيزيوتراپي و توانبخشي در نواحي مختلف دست و به شكل هاي مختلف انجام مي گيرد. اين روش در جهت بهبود دست، قبل از جراحي و بعد از جراحي انجام گرفته و به كاهش و تسكين درد در نواحي مختلف دست، افزايش دامنه حركتي، انعطاف پذيري و ... مي پردازد.
-
تمرينات، نرمش و ورزش فيزيوتراپي
اين روش با استفاده از ورزش و نرمش هاي كششي و تقويتي در جهت بهبود وضعيت دست در نواحي (انگشتان، كف، مچ، ساعد، آرنج، بازو، شانه و كتف) انجام گرفته و به تقويت و انعطاف پذيري دست بعد از جراحي و همچنين جلوگيري از آسيب هاي شديدتر در دست كمك مي كند. كليه تمرينات نرمشي و ورزشي توسط فيزيوتراپيست و با توجه به ميزان آسيب دست، نوع و علت ايجاد آسيب و همچنين ناحيه آسيب ديده، تعيين و تنظيم مي شود. -
فيزيوتراپي با استفاده از دستگاه هاي پيشرفته و متدهاي خاص
اين روش از فيزيوتراپي با استفاده از دستگاه ها و متدهاي متفاوت به افزايش گردش خون در بافت ها، تحريك و ترميم بافت هاي آسيب ديده دست (انگشتان، كف، مچ، ساعد، آرنج و..)، كاهش تورم و التهاب، كاهش و تسكين درد دست، افزايش دامنه حركتي، انعطاف پذيري، كاهش خشكي و گرفتگي هاي نواحي مختلف دست كمك كرده و باعث عملكرد بهتر دست و پيشرفت سريع درمان آن نيز مي شود. كليه روش ها و تكنيك هاي درماني فيزيوتراپي براي افراد واجد شرايط فيزيوتراپي؛ مفيد بوده و هيچ عارضه دائمي و خطري به دنبال نخواهد داشت. اين تكنيك ها عبارتند از:- كايروپراكتيك: ماساژ دادن ناحيه آسيب ديده دست به صورت دوار و به كمك دست
- اولتراسوند تراپي: اعمال امواج صوتي با فركانس بالا در ناحيه آسيب ديده دست
- مگنت تراپي: اعمال امواج مغناطيسي به ناحيه آسيب ديده دست
- الكتروتراپي: اعمال جريان الكتريكي كنترل شده به ناحيه آسيب ديده دست (با استفاده از دستگاه هاي مختلف)
- ليزرتراپي: اعمال و تاباندن اشعه و نور ليزر به ناحيه آسيب ديده دست
- شاك ويو: اعمال جريان كنترل شده الكتريكي به ناحيه آسيب ديده دست
- تحريكات الكتريكي: اعمال جريان برق و الكتريكي كنترل شده به ناحيه آسيب ديده دست( از طريق الكترودها)
- طب سوزني: روشي سنتي با استفاده از وارد كردن سوزن با سايزهاي مختلف و در نقاط حساس و مختلف دست و بدن
- گرما و سرما درماني: استفاده از كمپرس هاي سرد و گرم به مدت معلوم (8 دقيقه) بر روي ناحيه آسيب ديده دست
منبع: كلينيك فيزيوتراپي رامتن